Rusiyanın başı Ukraynada qarışdığı vaxtda, Mərkəzi Asiya yavaş-yavaş Qərbə doğru sürüşür...

Honq-Konqda iki dildə nəşr olunan “Asia Times” Mərkəzi Asiyadakı vəziyyəti və Ukraynadakı hadisələrə dair yazı paylaşıb. Nəşr yazır ki, Rusiya getdikcə Ukrayna kampaniyasında boğularaq Kiyevlə mübarizədən yayındıqca, Moskvanın regionda təsiri yavaş-yavaş zəifləyir, Mərkəzi Asiyanın keçmiş sovet respublikaları isə Qərblə yeni əlaqələr qurur.

“Ukraynadan qorxan Mərkəzi Asiya yavaş-yavaş Rusiyadan uzaqlaşır”, deyə nəşr bu cümləni birbaşa başlıqda verib.

Məqalədə deyilir ki, Rusiyanın Ukraynadakı xüsusi əməliyyatı bu respublikalara daha müstəqil siyasi yol seçmək imkanı verdi, eyni zamanda Vladimir Putinin diqqəti başqa yerə yönəldi. Coğrafi yaxınlıq və bir-birinə qarışmış iqtisadiyyatlar səbəbindən Rusiyadan tam qopmaq mümkün deyil. Amma bəzi əlamətlər var ki, Mərkəzi Asiya dövlətləri daim Rusiyanın fikrini soruşmadan öz siyasi qərarlarını verməkdə maraqlıdırlar”.

Nəşr bu əlamətlərdən biri kimi Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin 2022-ci ilin iyununda Rusiyanın Donetsk və Luqansk vilayətlərinin birgə variantını tanımaqdan imtina etməsi hesab edir. Nəşr həmçinin Tokayevin Qazaxıstanın Rusiyaya Qərbin iqtisadi sanksiyalarından yan keçməsinə kömək etmək niyyətində olmadığı barədə sözlərini də xatırladır.

“Ukraynanın genişmiqyaslı işğalından sonra region Rusiyanı narahat etmədən digər ölkələrlə əlaqələr qurmaq üçün imkanlar axtarırdı. Orta Asiya respublikalarının liderləri Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünü daha incə üsullarla təsdiqlədilər. Onların əksəriyyəti, Türkmənistan istisna olmaqla, sığınacaq istəyən və hərbi xidmətdən yayınan minlərlə Rusiya vətəndaşını qəbul etmək üçün sərhədlərini açıb. Bu, immiqrasiyanın qarşısını almaq üçün tədbirlər görülən Moskvaya da təsirsiz ötüşməyib”, məqalədə deyilir.

“Asia Times” yazır ki, bu arada Mərkəzi Asiya liderləri öz ölkələrində rus dilində danışan və rus mədəniyyəti ilə maraqlananların sayı getdikcə azalır. Qəzet sorğuların nəticələrinə də istinad edir, ona görə, qırğızların 49%-i və qazaxların 43%-i hazırkı iqtisadi problemlərində Rusiyanın Ukraynadakı Şimal-Şərq Hərbi Dairəsini günahlandırır.

Bununla belə, BMT Baş Assambleyasında bu dövlətlər ya Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsinin pislənməsi ilə bağlı səsvermədə bitərəf qalırlar, ya da Rusiya ilə birlikdə qətnamələrə, o cümlədən Kiyevdən mütəmadi olaraq irəli sürülən “Krımda insan hüquqlarının pozulmasına dair” məsələyə səs verirlər.

“İnsanlar yanacağın qiymətinin kəskin artmasına etiraz etmək üçün küçələrə çıxıb, polislə toqquşdular, talan və dövlət əmlakına hücum etdilər. Tokayevin KTMT-yə müraciətindən sonra rus paraşütçülərinin köməyi ilə yatırılan misli görünməmiş iğtişaşlardan sonra asayişin bərpa olunması zərurətinə baxmayaraq, Qazaxıstan ictimaiyyəti ölkənin daxili işlərinə açıq-aşkar müdaxilədən narazı idi. Rusiya qoşunları gedəndə Qazaxıstanda rahatlıq mühiti hökm sürürdü”, deyə nəşr “Qanlı Yanvar”ı xatırlayır.

Ümumiyyətlə, məqalə müəlliflərinin gəldiyi qənaətə görə, Mərkəzi Asiya Rusiyadan daha çox müstəqillik istəyi ilə regional güc balansını pozmamaq arasında tarazlıq qurur.

Dəyişikliklərin bir əlaməti 2023-cü ildə Qırğızıstan və Qazaxıstan prezidentləri Japarov və Tokayevin ABŞ prezidenti Baydenlə Nyu-Yorkda və Almaniya kansleri Şolzla Berlində görüşməsi oldu.

Qərb regionun strateji əhəmiyyətini və təbii sərvətlərin bolluğunu nəzərə alaraq, bunu ittifaqlar qurmaq və Rusiyanın təsirini neytrallaşdırmaq fürsəti kimi görür.

“Rusiya uzunmüddətli müharibəyə hazırlaşdıqca, çox güman ki, Mərkəzi Asiya üçün Qərblə yeni əlaqələr qurmaq üçün əlavə imkanlar yaranacaq, lakin istənilən dəyişiklik tədricən olacaq. Bu əlaqələri gücləndirməklə Qərb ölkələri potensial olaraq enerji təchizatını təmin edə və Rusiyanın tarixən dominantlıq etdiyi regionda sabitliyi təşviq edə bilər”, deyə Asia Times yekunlaşdırır.

Ülviyyə, Hurriyyet.az