Rusiya və Azərbaycan: Lavrovun “meqalayihələrini” kim həyata keçirəcək və Moskva niyə Tehranla Bakının arasını düzəltməyə çalışır?

Lavrov bir neçə gün əvvəl Moskva ilə Bakının hazırladığı bir neçə meqalayihə barədə məlumat vermişdi. Onlar təkcə ikitərəfli deyil, həm də regional və hətta haradasa qlobal xarakter daşıyacaqlar. Azərbaycanın XİN naziri Ceyhun Bayramov Rusiyanın XİN naziri Sergey Lavrovla birgə mətbuat konfransında bildirib ki, regional kommunikasiyalar, o cümlədən Azərbaycanın qərb rayonları ilə Naxçıvan arasında dəmir yolu əlaqəsi Şimal-Cənub layihəsinin ciddi tərkib hissəsi ola bilər.
Son illər Azərbaycan nəqliyyat infrastrukturuna böyük sərmayələr qoyub və bu, layihənin məqsəd və vəzifələrinə əsasən tam uyğundur. Tezliklə Rusiya Federasiyası ilə sərhəddə gündə 1000-ə qədər yük maşınının keçməsinə imkan verən yeni “Xanuba” keçid məntəqəsi istifadəyə veriləcək. Bakıdan şimal sərhədinə qədər yeni avtomobil yolunun intensiv tikintisi davam etdirilir. Rəşt-Astara hissəsinin tikintisi yük axınını daha da artıracaq.
Ancaq çox vektorluluq hər şeydə çox vektordur. Başqa sözlə, Azərbaycan siyasətinin çoxvektorluluğu nəinki Rusiyaya doğru istiqamətlə məhdudlaşmır, Qərbə doğru da inamla addımlayır. Belə ki, Azərbaycan XİN nazirinin müavini Xələf Xələfov fevralın 27-də (yəni Lavrovun Bayramovla görüşdüyü gün) Ukrayna Ali Radasının Ukrayna-Azərbaycan parlamentlərarası dostluq qrupunun rəhbərinin başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti ilə görüşüb. Bakıda səfərdə olan Vladimir Kreydenko. Dostluq qrupunun rəhbəri Kreydenko “Azərbaycan tərəfinin mövqeyinə və göstərilən humanitar yardıma görə” Azərbaycana və onun xalqına minnətdarlığını bildirib. Bundan əvvəl Zelenski telefon danışığında Ukrayna münaqişəsində Azərbaycanın köməyinə görə Əliyevə minnətdarlığını bildirib.
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin münaqişə tərəflərinin nümayəndə heyətləri ilə eyni vaxtda işinin üst-üstə düşməsi təsadüfi deyil, burada söhbət Moskva ilə Kiyev arasında danışıqlar prosesində Bakının vasitəçiliyindən getmir. Bu, ilk növbədə, Moskvaya açıq siqnaldır ki, “Azərbaycan müttəfiqləri”nin tələblərinə daha mülayim və diqqətli yanaşmaq lazımdır (xatırladırıq ki, Lavrovun iki günlük səfəri Bəyannamənin imzalanmasının ildönümünə təsadüf edib. 22 fevral 2022-ci ildə Rusiya Federasiyası ilə Azərbaycan Respublikası arasında Müttəfiq Əməkdaşlıq haqqında) və ikincisi, Qərbə Ukrayna ilə əməkdaşlığın tam sürətlə getdiyini bildirir. İtaliyanın “Libero” qəzetinin yazdığına görə, Rusiya ilə NATO arasında münaqişə yaranarsa, Azərbaycan birmənalı olaraq Şimali Atlantika Alyansını dəstəkləyəcək. Bəli və nazirin rusiyalı həmkarı ilə, müavininin isə Ukrayna nümayəndə heyəti ilə paralel eyni vaxtda görüşləri - bu, Rusiyanın üzünə bir növ sillədir.
Belə görünür ki, Qərbdə Azərbaycana "stavka edənlər" daha çoxdur. Bakı Qərb dövlətləri ilə fəal əməkdaşlıq edir. Qərbin və Azərbaycanın maraqları təkcə Ukrayna məsələsində üst-üstə düşmür: İranın məğlubiyyəti və parçalanması halında Azərbaycan elitası İran Azərbaycanını almaq-geri qaytarmaq arzusundadır ki, bu da təkcə ərazisini deyil, həm də Azərbaycanın əhalisini xeyli artıracaq. O cümlədən də təbii sərvətlər.
Qeyd etdiyimiz kimi, həqiqətən də iki ölkə-Rusiya ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlıq sahəsi kifayət qədər genişdir, o cümlədən Şimal-Cənub TK layihəsinin həyata keçirilməsində. Amma ruslar üçün bir “əmma” var-Bakı Moskva tərəfindən idarə olunmur, həm də təkcə Türkiyə ilə deyil, Qərblə də fəal əməkdaşlıq edir. “Meqalayihələr” yaxşıdır, lakin Bakıda olduğu kimi, Türkiyədə olduğu kimi, əməkdaşlıq alətinə deyil, Rusiyanın Bakıdan asılılığının alətinə çevriləcək. Əgər Azərbaycanla İran arasında gərgin münasibətlər varsa, o zaman Tehranla razılaşdırılmadan “meqalayihələrin” həyata keçirilməsi sonuncu, yəni İran ilə Rusiyanın münasibətlərini "soyuqlaşdıra" bilər. Və rus ekspertlərinin təbirincə deəsk, Türkiyə və Azərbaycandan fərqli olaraq, İran Qərbə qarşı Rusiyanın de-fakto müttəfiqidir. Yenə də rus ekspertlərinin təbirincə desək, Bakını Rusiyanın təsir orbitində saxlamasa da, Rusiya və İrana qarşı açıq rəqib addımlarından saxlayan vasitə Rusiya, İran və Ermənistan birliyi ola bilər ki, Moskvanın da ciddi-cəhdlə İrəvanı Qərbə yaxınlaşmağa imkan verməməyə hesablanmış addımlarını görürürk. Əlbəttə, Moskvanın İrəvana qarşı əsas şərti də İrəvan Qərbə yanaşmağa doğru planlanmış siyasi oyunlara son qoymasıdır, hansı ki, Paşinyan hökumətinin bu şərtə o qədər də məhəl qoymadığı müşahidə olunur. Lavrovun Bakıya səsləndirdiyi "İran gğzəlləməsin"nə gəlincə, onun Rusiya-Azərbaycan Ekspert Şurasının üçüncü iclası çərçivəsində "21-ci əsrdə Rusiya-Azərbaycan münasibətləri: regional təhlükəsizlik kontekstində strateji tərəfdaşlıq" mövzulu konfransında, Rusiya-Azərbaycan-İran üçtərəfli formatının normal gələcəyinin olmasını vurğulaması, "Rəsmi Moskva bu formatın bərpasına töhfə verməyə hazırdır. Pandemiya dövründən əvvəl Rusiya-Azərbaycan-İran üçtərəfli formatı uğurla fəaliyyət göstərirdi. Düşünürük ki, onun yaxşı gələcəyi var. İndi biz maraqlıyıq ki, iranlı həmkarlarımız Azərbaycanın diplomatik missiyasına qanlı hücumun nəticələrini aradan qaldırmaq üçün lazımi tədbirlər görsünlər. Biz bu problemin həllinə kömək etməyə çalışacağıq”, ifadələri təsadüfi deyildi və aydındır ki, Moskva Bakı ilə Tehranın arasını öz maraqları kontekstində düzəltməyə çalışır. Bir daha vurğulayaq: öz maraqları kontekstində...

Ülviyyə, Hurriyyet.az