Omikron Koronavirusun ilk ştammının vurduğu zərbə kimi ağır zərbə vuracaqmı?
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) 2020-ci ilin dekabrından bəri koronavirusun beş yeni ştamını aşkarlayıb. Hər şey Böyük Britaniyada kəşf edildi, ona "alfa" adı verdil və keçən ay Cənubi Afrikada tapılan "omikron"la sona çatdı. Hər bir tapılan yaxud anons edilən yeni ştamm özüylə eyni şeyi gətirir, amma fərqli dərəcədə: birja çökmələri, qlobal təchizat zəncirlərinə artan təzyiq, daha sərt qapanmalar, yüksək inflyasiya.
Görünür ki, dünya hələ yeni ştamların ortaya çıxmasına uyğun reaksiya verə bilmir. Omikronun xüsusiyyətləri ilə bağlı etibarlı məlumatlar hələlik bildirilməyib. Hazırda dünya bazarlarında baş verən çaşqınlıq qeyri-müəyyənliyin yaratdığı qorxudan başqa bir şey deyil. Belə ki, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD) 2022-ci il üçün inflyasiya proqnozunu 3,9%-dən 4,4%-ə qaldırıb. Proqnozlara görə, Böyük Britaniya ilə ABŞ 3,1%-dən 4,4%-ə yüksəlməsi proqnozlaşdırılan yüksək inflyasiya dərəcələrindən ən çox zərər görən ölkələr olacaq. İƏİT Avropa ölkələri, Çin və ABŞ-da artımın yavaşlamasını da gözləyir, Hindistan və Yaponiya isə bundan təsirlənməyəcək. İƏİT omikronun inflyasiyaya təsiri ilə bağlı iki ssenarini açıqlayıb. Birincisi, yeni gərginlik tədarük zəncirinin daha çox qırılmasına səbəb olacaq və inflyasiyanı daha uzun müddətə uzadacaq. İkincisi, omikron daha təhlükəli olacaq. Bu, pandemiyanın başlanğıcında olduğu kimi, hərəkətdə daha çox məhdudiyyətlərə səbəb olacaq ki, bu halda insanlar evdə oturduğuna görə tələb azalacaq, bu da inflyasiyanın azalmasına səbəb olacaq. "Goldman Sachs" həmçinin yeni ştamın təsiri üçün dörd ssenari açıqladı:
1. Omicron yalnız yalançı həyəcan siqnalıdır. Deltadan daha yavaş yayılır və qlobal artıma, inflyasiyaya ciddi təsir göstərmir.
2. Omikron sələfindən daha sürətli yayılır, lakin daha az ölümcüldür və dünya iqtisadi artımının yavaşlamasına gətirib çıxarır.
3. Yeni ştam deltadan daha yoluxucu və ölümcüldür. O zaman onun qlobal artıma və inflyasiyaya təsiri əhəmiyyətli olacaq.
4. Omikron yayılmağa davam edəcək, lakin deltadan daha az təhlükəli olacaq. Bu, son aylarda proqnozlardan daha sürətli yüksələn qlobal iqtisadiyyatdakı gözləntilərə təsir edə bilər.
Bundan sonra nə baş verə bilər? Ən böyük qorxu istehsala, limanlara və mal daşımalarına yeni məhdudiyyətlərin qoyulmasıdır ki, bu da qlobal təchizat zəncirlərinə təzyiq göstərəcək. Hökumətlər həm də qorxurlar ki, pisləşən iqtisadi vəziyyət əhalini və biznesi dəstəkləmək üçün yeni tədbirləri labüdləşdirəcək. G-20 ölkələrinin bu məqsədlə verdiyi yardım təxminən 10 trilyon dollara çatıb. Qərb ölkələri digərlərindən daha çox zərbə alacaqlar, çünki ən çox xarici borc onlardadır, Asiya ölkələrinin isə müəyyən resursları var.
Dünya koronavirusa öyrəşdiyi üçün yeni ştam Vuhan ilə eyni təsirə malik olmayacaq. Məlumat var ki, bu il yoluxma və ölüm halları ötən illə müqayisədə xeyli çoxdur, lakin iqtisadiyyata təsir o qədər də güclü olmayıb. Koronavirusun beş ştammının ikisinin Cənubi Afrikada elan edilməsi təsadüfi deyil. Bu bölgədə əhalinin 25%-dən bir qədər çoxu peyvənd olunub. Kasıb ölkələrə peyvəndlərin verilməsi xeyriyyəçilik deyil, zərurətdir. Bu onunla bağlıdır ki, bu gün bütün ölkələr bir-birinə bağlıdır. Kasıb ölkələrdə aşağı peyvənd nisbətləri virusun daha sürətli yayılmasına imkan verir və beləliklə, yeni mutasiya riskini artırır ki, bu da öz növbəsində qlobal ÜDM artımını ləngidir və iqtisadi böhranı daha da ağırlaşdırır.
Ülviyyə, Hurriyyet.az
