İnsanları yaxşılaşdıran dekorlar: sosial işdə interyer dizaynın rolu

Sosial işçilər insanların həyatlarını yaxşılaşdırmaq üçün səy göstərirlər. Amma bəlkə də düşünməmişik ki, interyer dizaynı da insanların həyatlarına çox böyük təsir göstərə bilər. Bu məqalədə bu suala cavab axtaracağıq: Sosial işçilər interyer dizaynı ilə necə fərq yarada bilərlər?
Gəlin İlk öncə mühitin necə qurulmasının əlverişli olacağı ilə başlayaq daha sonra spesifik mövzular haqqında davam edək.
dr. Roger Ulrich’in “Healing Environments” araşdırması:
Dr. Roger Ulrich, “Healing Environments: Toward a Science of Place” (1984) adlı əsəri ilə məşhur olan memarlıq və ətraf mühit psixologiyası üzərində işləyən tanınmış alimdir. O, xəstəxana və tibb müəssisələrinin dizaynının xəstələrin sağlamlığına və reabilitasiya prosesinə olan təsirini araşdırmış və bu sahədə əhəmiyyətli kəşflər etmişdir.
Dr. Ulrich’in araşdırmaları göstərir ki, güvənli, rahat, təbii işıq və yaşıl sahələr ilə bəzədilmiş mühit, xəstələrin emosional və fiziki vəziyyətinə müsbət təsir göstərir. Bundan əlavə, o, xəstələr üçün gizlilik və şəxsiyyətə hörmət edən məkanların yaradılmasının vacibliyini vurğulayır.
Dr. Ulrich’in araşdırmaları sosial iş otağının dizaynı üçün də bəzi vacib nəticələr çıxarmağımıza kömək edir:
- Güvənli və rahat mühit: Sosial iş otağı, istifadəçilər üçün güvənli və rahat bir məkan yaratmalıdır. Dr. Ulrich’in araşdırmaları, təbii işıq, yaşıl rənglər və rahat oturacaqların bu prosesə kömək edəcəyini göstərir.
- Açıq ünsiyyət: Sosial iş otağının dizaynı, istifadəçi və sosial işçi arasında açık və effektiv ünsiyyət qurmağa kömək etməlidir. Masa və oturacaqların yerləşdirilməsi, rahat görüş mühitini təmin etməlidir.
- Gizlilik: Sosial iş otağının dizaynı, istifadəçilərin gizliliyinə hörmət etməlidir. Görüş mühitinin gizlilik və şəxsiyyət əhəmiyyətini əks etdirən elementlər təmin edilməlidir.
Dr. Ulrich’in araşdırmaları göstərir ki, ətraf mühit dizaynı, insanların psixoloji və fiziki sağlamlığına böyük təsir göstərir. Sosial iş otağı kimi həssas bir məkanın dizaynını planlaşdırarkən, Dr. Ulrich’in nəticələri nəzərə alınmalıdır.
önəmli detallardan biri mebellərin istifadəsidir. Bununla bağlı Dr. Niels Diffrientin araşdırmasına nəzər sala bilərik.
Dr. Niels Diffrient, ergonomik dizayn sahəsində tanınmış bir alim və dizaynerdir. O, bir çox beynəlxalq təşkilat və şirkətlər üçün ergonomik dizaynın tədqiqi və tətbiqi üzərində işləmişdir. Dr. Diffrient insan bədəninin fiziki xüsusiyyətlərini və hərəkət mexanizmlərini nəzərə alaraq, daha rahat və funksional dizayn elementləri yaratmaq üçün araşdırmalar aparmışdır.
Dr. Diffrient’in araşdırmaları göstərir ki, ergonomik dizayn yalnız estetik bir aspekt deyil, həm də insan sağlamlığı və rahatlığı üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. O, insan bədəninin forma və ölçülərini nəzərə alaraq, oturma yerlərinin, masaların, stulların və digər dizayn elementlərinin işlənib hazırlanması üçün tövsiyələr təqdim edir.
Dr. Diffrient’in ergonomik dizayn haqqında nəticələri sosial iş otağının dizaynı üçün də vacib nəticələr çıxarmağımıza kömək edir:
- Müxtəlif oturacaq növləri: Sosial iş otağında, müxtəlif növlü oturacaqlar olmalıdır ki, istifadəçilər öz rahatlıqlarına uyğun oturacaq seçə bilsinlər. Sofa, koltuk, stul və s. kimi oturacaqlar təmin edilməlidir.
- Rəng və dizayn: Oturacaqların rəngi və dizaynı otağın ümumi atmosferinə uyğun olmalıdır. Pastel rənglərdə və rahat dizaynda olan oturacaqlar, səkinlik və rahatlıq hisssi yaradır.
- Ergonomik dizayn: Oturacaqlar ergonomik dizayn edilərək, istifadəçilərin duruşunu və rahatlığını təmin etməlidir. Dr. Diffrient’in araşdırmaları göstərir ki, duruşun səhv olması bel ağrısı, boyun ağrısı və digər sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
- Oturacaqların yerləşdirilməsi: Oturacaqlar, istifadəçilərin rahat hərəkət edə bilmələri və görüş zamanı özlərini təhlükəsiz hiss etmələri üçün düşünülmüş şəkildə yerləşdirilməlidir.
Dr. Diffrient’in ergonomik dizayn haqqında araşdırmaları, sosial iş otağının dizaynında oturacaqların rolunun vacibliyini vurmaqda rol oynayır. Sağlam və rahat bir məkan yaratmaq üçün, ergonomik dizayn prinsiplərinə diqqət yetirilməlidir.
Mebellərin istifadəsi ilə yanaşı interyer dizaynında başqa dekor elementləridə önəmli rol oynayır. Dr. Frances K. Walsh bu mövzu üzərinə araşdırmalar edib müəyyən nəticələr çıxarmışdır. Dr. Frances K. Walsh, dekor elementlərinin insan psixikası üzərindəki təsirini araşdıran tanınmış psixoloq və dizayn mütəxəssisi olmuşdur. O, “The Psychology of Interior Design: Creating Spaces for Well-being” kitabında dekor elementlərinin hisslərə, davranışa və sağlamlığa olan təsirini geniş şəkildə təhlil etmişdir.
Dr. Walsh’ın araşdırmalarından bəziləri aşağıdakıları əhatə edir:
- Təbii işıq və rəng palitrası: Dr. Walsh təbii işığın insan psixikası üzərindəki müsbət təsirini vurmaqda rol oynayır. O, təbii işığın ruh halını yaxşılaşdırdığını, konsentrasiya səviyyəsini artırdığını və stres səviyyəsini azaltdığını iddia edir. Bundan əlavə, o, dekor elementlərində istifadə edilən rəng palitrasının insanlara müxtəlif hisslər verdiyini vurğulayır. Məsələn, açık rənglər rahatlıq və genişlik hisssi yaradarkən, qaranlıq rənglər rahatlıq və gizlilik hisssi yaradır.
- Dekor elementlərinin funksional roluna diqqət: Dr. Walsh dekor elementlərinin yalnız estetik deyil, həm də funksional roluna diqqət çəkir. O, dekor elementlərinin insanların rahatlığını, təhlükəsizliyini və səmərəliliyini artırmaq üçün necə istifadə edilə biləcəyini araşdırır. Məsələn, rahat oturacaqlar və sofalar stress səviyyəsini azaldır və rahatlamağa kömək edir. Yaxşı işıqlandırma sistemi isə konsentrasiya və iş səmərəliliyini artırır.
- Dekor elementlərinin duygusal təsiri: Dr. Walsh, dekor elementlərinin insanların duygusal vəziyyətinə olan təsirini araşdırır. O, dekor elementlərinin xatirələri canlandırma, duyguları stimullaşdırma və məkan haqqında müəyyən hisslər yaratmaq qabiliyyətinə malik olduğunu vurğulayır. Məsələn, klassik dekor elementləri rahatlıq və güvən hisssi yaradarkən, müasir dekor elementləri innovasiya və yaradıcılıq hisssi yaradır.
Dr. Walsh’ın araşdırmaları göstərir ki, dekor elementləri yalnız bir estetik element deyil, həm də insan psixikası üzərində güclü bir təsir göstərən bir faktor olur. Dekor elementlərini seçərkən, hisslərin və psixoloji təsir nəzərə alınmalıdır. Dr. Walsh’ın araşdırmaları, dekor elementlərinin insanların sağlamlığını, rahatlığını və səmərəliliyini artırmaq üçün necə istifadə edilə biləcəyinə dair dəyərli məlumatlar verir.
İnteryer dizayn haqqında danışarkən rənglər mövzusuna toxunmasaq olmaz. Rənglərin psixoloji təsirlərini və insanlar tərəfindən müxtəlix cür şərh olunduğunu hamımız bilirik. Dr. Eva Heller sözü keçən mövzuda araşdırma aparmışdır.O, rənglərin psixologiyasına həsr olunmuş tanınmış alman psixoloqu və yazıçıdır. “Rənglər Dilini Öyrənin” (Die Farbe im Leben) kitabında o, rənglərin insan həyatında olan təsiri haqqında ətraflı araşdırmalar aparmış və öz nəticələrini paylaşmışdır.
Dr. Heller rəng psixologiyasını nəzərdən keçirərək, rənglərin insan hissiyatına, davranışına və fikirlərinə olan təsirini şərh edir. O, rənglərin insan beyninə və sinir sisteminə təsir edərək, müəyyən hisslər, fikirlər və davranışlar yaratdığını iddia edir.
Dr. Hellerin ən diqqətçəkən nəticələrindən biri də rənglərin universal təsir etmədiyi, hər bir mədəniyyətin və cəmiyyətin rənglərlə əlaqəli öz xüsusi anlayışları və dəyərləri olduğu haqqında nəticə çıxarmışdır. Məsələn, qərbdə qara rəng matəm və kədər ilə əlaqələndirilirsə də, şərqdə bu rəng zənginlik və ulduz ilə əlaqələndirilir.
Dr. Heller kitabında bir çox rəngin psixoloji təsirini geniş şəkildə təhlil edir:
- Qırmızı: Enerji, həyəcan, həvəs, şübhə, qıcıqlanma.
- Sarı: Sevinc, işıq, optimism, diqqət, təhlükə.
- Yaşıl: Dinclik, səkinlik, təbiət, böyümə, sağlamlıq.
- Mavi: Səma, sular, sakitlik, etibar, güvən.
- Bənövşəyi: Ruhaniyyət, mistiklik, şahzadəlik, sehrli güc.
- Qara: Qüvvət, mister, kədər, matəm, gizlilik.
- Ağ: Təmizlik, saflıq, düzgünlük, yeni başlanğıc.
Dr. Heller rənglərin psixoloji təsirindən istifadə etmək üçün praktik tövsiyələr də verir. O, ev dizaynı, geyim seçimi, reklam, təhsil və s. sahələrdə rənglərin təsirini nəzərə almağın vacibliyini vurmaqda rol oynayır.
Dr. Eva Hellerin rənglərin psixologiyası haqqında araşdırmaları, rənglərin insan həyatında olan təsirini daha yaxşı anlamağa kömək edir. Rəngləri nəzərə almaq və onların psixoloji təsirindən istifadə etmək, həyatımızda müsbət dəyişikliklər yaratmağımıza kömək edə bilər.
Sosial işçinin otağında güllər olması müzakirəyə dəyər başqa bir dekorasiya cəhətidir ki, gərgin bir insanın reaksiyasını müsbət və mənfi cəhətlərdən təsirləndirə bilər. Bu, bir çox faktorla, o cümlədən insanın şəxsiyyəti, gərginliyin səbəbi və güllərin təqdimat forması ilə əlaqədardır . Çiçəklər bizə fərqli təsir göstərə bilər. Məsələn :
Dinclik və rahatlıq: Güllər, yumşaq rəngləri və xoş ətri ilə, gərgin bir insanı dincəltməyə, sakitləşdirməyə və atmosferi daha xoş hala gətirməyə kömək edə bilər.
Təbii gözəllik: Güllərin görmə təsiri, insanın diqqətini gərginlikdən uzaqlaşdıra bilər. Təbiətlə əlaqə hissi, rahatlıq yaradır.
Pozitiv emosional bağlantı: Güllər, sevinc və xoşbəxtliklə əlaqələndirilir. Bu, insanın özünü daha rahat hiss etməsinə kömək edə bilər.
Bunlarla yanaşı mənfi təsirləri də ola bilər:Allergik reaksiyalar: Bəzi insanlar güllərə qarşı allergik reaksiya göstərə bilər. Bu, gərgin insanın vəziyyətini daha da ağırlaşdıra bilər.Qoxu həssaslığı: Bəzi insanlar güllərin güclü ətrindən narahat ola bilər. Bu da, gərginliyi artıra bilər.“Aşırı romantiklik”: Bəzi insanlar güllərin “aşırı romantiklik” yaratdığını hiss edərək özlərini rahatsız hiss edə bilərlər. Bu da, sosial işçinin samimi bir atmosfer yaratmaq məqsədini bozdura bilər.
Sosial işçilərin otağında güllər olması gərgin bir insan üçün həm müsbət, həm də mənfi təsir edə bilər. Güllərin təqdimat forması (sayı, çeşidi, qoxusu) və istifadəçinin şəxsi reaksiyası böyük rol oynayır. Sosial işçilər bu faktorları nəzərə alaraq, gərgin istifadəçilər üçün rahat və dəstəkləyici bir mühit yarada bilərlər.
Bəs gəlin görək qurudulmuş güllər bizə necə təsir göstərir. Dr. Elizabeth A. Dunn, “The Psychology of Nostalgia” kitabının müəllifi və xatirələr və emosiyalar üzərində işləyən psixoloqdur. O, kitabında xatirələrin insan psixikası üzərindəki təsirini, xüsusən də nostalji hisslərinin insanlara verə biləcəyi müsbət və mənfi təsirləri araşdırmışdır.
Dr. Dunn qurudulmuş güllərin insan psixikası üzərindəki təsirini araşdırmış və nostalji ilə əlaqələndirərək aşağıdakı nəticələrə gəlib çıxmışdır:
- Nostalji hisslərinin stimullaşdırılması: Qurudulmuş güllər, insanların xatirələrini canlandırmaqda rol oynayırlar. Güllər adətən sevinc, romantika, sevgi və xoşbəxtlik ilə əlaqələndirilir. Qurudulmuş güllər insanlara keçmiş xoş anları xatırlatmaqla, nostalji hissləri stimullaşdıra bilir.
- Pozitiv emosiyaların artması: Dr. Dunn araşdırmaları göstərir ki, nostalji hissləri insanlarda pozitiv emosiyaların artmasına kömək edə bilir. Xatirələr insanlara rahatlıq, səkinlik və xoşbəxtlik hisssi verə bilir. Qurudulmuş güllər bu pozitiv emosiyaları artıraraq, insanların ruh halını yaxşılaşdıra bilir.
- Əlaqənin gücləndirilməsi: Qurudulmuş güllər, insanlara özlərinin və ya sevdiklərinin keçmişini xatırlatmaqla, onlar ilə olan əlaqələri gücləndirə bilir. Güllər adətən sevgi və qayğı ilə əlaqələndirilir. Qurudulmuş güllər bu hissləri yenidən yaşatmaqla, insanların sevildikləri ilə olan əlaqələrini daha da gücləndirə bilir.
- Rahatlıq və dinclik: Dr. Dunn araşdırmaları göstərir ki, nostalji hissləri insanlara rahatlıq və dinclik hisssi verə bilir. Qurudulmuş güllər bu hissləri stimullaşdıraraq, insanların stress və narahatlıq səviyyəsini azalda bilir.
Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, qurudulmuş güllər bəzi insanlarda kədər və hüzün hisslərini də stimullaşdıra bilir. Çünki onlar ölüm və itirilmə ilə əlaqələndirilir. Bu sözügedən hisslər insanların ruh halına mənfi təsir edə bilər.
Dr. Dunn’ın araşdırmaları göstərir ki, qurudulmuş güllər insanların psixoloji vəziyyətinə müsbət və ya mənfi təsir edə bilir. Bu təsirin növü, insanın şəxsiyyəti, keçmişi və nostalji hisslərinə olan həssaslığı ilə əlaqədardır. Qurudulmuş gülləri dekor elementləri kimi istifadə edərkən bu faktorları nəzərə almaq vacibdir.
Qurudulmuş güllərin mənfi təsiri haqqında geniş miqyaslı, elmi araşdırmalar çox deyil. Çünki bu mövzu daha çox fərdi duyğular və təcrübələrə bağlıdır. Ancaq bəzi alimlər qurudulmuş güllərin, xüsusilə psixoloji olaraq həssas insanlar üçün, bəzi hallarda mənfi təsir göstərə biləcəyini qeyd edirlər.
Buradakı mənfi təsirlər daha çox, qurudulmuş güllərin simvolizm və çağırışdırdığı hisslərlə bağlıdır. Məsələn:
- Kədər və itirilmə hissləri: Qurudulmuş güllər, adətən ölüm və itirilmə ilə əlaqələndirilir. Bu, bəzi insanlar üçün hüzün, kədər və xatirələrə bağlı ağrı hissini stimullaşdıra bilər. Xüsusilə, yas tutan və ya itirilmə hissləri ilə mübarizə edən insanlar üçün bu cür dekor elementləri narahatlıq yarada bilər.
- Xatirələrə bağlı ağrı: Qurudulmuş güllər, bəzi insanlar üçün xatirələri canlandırarak, xoşagəlməz və ya ağrılı bir keçmişi xatırlatmağa səbəb ola bilər. Bu, xüsusən psixoloji trauma keçirmiş insanlar üçün mənfi təsir göstərə bilər.
- Depressiya və ruhsuzluq: Bəzi alimlər qurudulmuş güllərin ruh halına mənfi təsir göstərdiyini iddia edir. Onların “ölü” və “soluq” görünüşü insanlarda depressiya və ruhsuzluq hisslərini stimullaşdıra bilər.
- Nəticə olaraq, qurudulmuş güllərin psixoloji təsiri fərdi bir məsələdir və hər insan bunu fərqli şəkildə qavraya bilər.
Beləliklə , sosial işçi olaraq interyer dizaynının insanların psixoloji rifahına təsiri gözardı edilməməli bir amildir. İnteryer mühitinin rəngləri, işıqlandırması, məkanın düzülüşü və istifadə olunan materiallar, insanların emosional və zehni vəziyyətinə birbaşa təsir edə bilər. Doğru dizayn yanaşmaları stresin azalmasına, rahatlamanın artmasına və ümumi rifahın yüksəlməsinə kömək edə bilər. Xüsusilə, sosial xidmət göstərən müəssisələrdə psixoloji dəstəyi artırmaq və müsbət mühit yaratmaq üçün interyer dizaynı hədəflənmiş şəkildə istifadəsi çox vacibdir. Beləliklə, düzgün dizayn edilmiş mühitlər insanların sosial və emosional ehtiyaclarını qarşılayaraq onların bərpasına və inkişafına dəstək verir.
Sudabə DURSUNƏLİYEVA
Dövlət İdarəçilik Akademiyasının məzunu, BDU-nun sosial iş magistrantı
