“Ölkəmizdə suverenliyin tam təmin edilməsi savaşı gedir” - ƏLİ MUSTAFA

"İmperiyalardan qurtulmaq prosesi indi Azərbaycanda bu formada təzahur edir..."

Prezident Administrasiyasının keçmiş rəhbəri Ramiz Mehdiyev barəsində həbs qətimkan tədbiri seçiləndən sonra, bu istiqamətdə ölkənin ictimai-siyasi sferasında gərgin müzakirələr gedir. Hətta bəzi sosial şəbəkə istifadəçiləri, həmçinin Youtube kanallarında bəzi siyasətçilər bir-birinə qarşı təhqiramiz ifadələr işlətməkdən belə, çəkinmirlər.

Politoloq Əli Mustafa mövzu ilə bağlı “Hürriyyət”ə öz fikirlərini açıqlayıb.

- Əli bəy, maraqlıdır ki, mövcud situasiyanın kökündə nə dayanır?

- Konkret fərdləri müzakirə etmək, mübahisələndirmək olar. Ramiz Mehdiyev nə edib, nə etməyib və yaxud adı çəkilən digər şəxslərin doğrudan da təqsirləri var, yoxdur, burada mübahisə kifayət qədər var. Amma mübahisəsiz bir müstəvi var ki, məncə, vacib olan odur. Siyəsətçilər bəzən niyəsə problemli məsələlərə mövqe tuturlar, sonra da qarşıdurma yaranır. Amma mübahisəsiz nədir? Mübahisəsiz odur ki, Rusiyanın Azərbaycanda “5-ci kolon”u var. Müstəqillik qazandıqdan sonra da Rusiya bu və ya digər formada ölkənin ən azı daxili idarəçiliyində yer alıb. Bu, böyük həcmdə gizli olub. Ola bilsin ki, hansısa razılaşmalar var. Amma heç kimə sirr deyil ki, 1993-cü ildə Azərbaycan yenidən Rusiya tərəfindən işğal olunub. Düzdür, bu işğal tam başa çatmayıb. O vaxt atılan addımlar, konkret olaraq Elçibəyin Heydər Əliyevi dəvət etməsi ilə bu qiyam da başa çatmayıb, işğal da yekunlaşmayıb. Sanki bir yerdə o da dayanıb, qırılıb.  Amma sonradan idarəetmədə Rusiyanın ciddi bir payı olub. Aydın məsələdir ki, Rusiya da bunu öz adamları ilə, buradakı öz güvəndiyi şəbəkə vasitəsilə həyata keçirib. Mən düşünürəm ki, indi Azərbaycan dövləti bu istiqamətdə müəyyən addımlar atır və Rusiyanın buradakı o şəbəkəsini sanki dövlət, hakimiyyət orqanlarından “təmizləmək” istəyir. Məncə, bu, çox doğru bir addımdır, prosesdir. Bu prosesin ola bilsin ki, başqa tərəfləri var, beynəlxalq, dövlətlərarası məsələlər var, keçən il baş verən təyyarə qəzası var. İndi biz təfərruatları bilmirik, sadəcə olaraq müşahidə edirik. Danışan siyasətçilərin də doxsan faizi təfərrüatları dəqiq bilmirlər. Sadəcə, onlar da müşahidələrinə əsasən, mülahizələr söyləyirlər.

Mən hesab edirəm ki, Azərbaycan dövləti sanki bu “çətə”dən qurtarmaq, bu paralel yapıdan “təmizlənmək” istəyir. Bax, bu proses gedir. Amma bu proses də ağrılıdır. Çünki o şəbəkənin şəbəkəaltı xəttləri, seqmentləri var, mətbuatda bir “ayağı” var, hakimiyyətin içində  “ayağı”var. Ola bilsin ki, siyasi partiyalarda təmsilçilyi var. Heç şübhəsiz ki, iqtisadi sektorda bir hissəsi var, amma ən güclü hissəsi məmur təbəqəsinin içindədir.

- İndi cəmiyyətimizdə insanları bir sual maraqlandırır: Ramiz Mehdiyev 20 ildən çox Prezident Administrasiyasının rəhbəri olub. Bu halda, o, niyə indiyə kimi mühakimə olunmurdu?

- Deyirəm axı, burada məsələni həll edən güc faktorudur. Rusiyanın təsiri, gücü olub. Heç kimə sirr deyil ki, Qarabağda da problem var idi, Qarabağı da ermənilər işğal etmişdi. Eyni məntiqlə deyə bilərik ki, bəs, onda Qarabağı niyə ermənilərdən azad etmirdik? Gücümüz çatmırdı, azad edə bilmirdik. İndi gücümüz çatır, azad edirik. Bu da eyni şeydir. Yəni ərazi bütövlüyümüzü erməni separatzimi pozmuşdursa, siyasi, yaxud suverenliyimizlə bağlı məsələlərdə də həmin o şəbəkələr var idi. Aydın məsələdir ki, Rusiyanın, İranın gücləri, təsirləri var idi. İndi görünür, həm dünyada gedən proseslər, həm də Ukrayna-Rusiya savaşı bizdə gedən proselərə təsir edir. Yəni Rusiyanın bura əvvəlki qədər təsir etmək imkanları yoxdur, zəifləyir və bundan istifadə edən Azərbaycan dövləti güclənməyə, onun mövqelərini isə zəiflətməyə çalışır. Mən hesab edirəm ki, hazırda baş verən hadisələri daha çox bu kontekstdə qiymətləndirmək lazımdır.

- Yəni bu hadisələri hökumətin siyasi islahatları kimi qeyd etmək olarmı?

-Məncə, müstəqilliyin bərkidilməsi, suverenliyin bərpası kimi qiymətləndirmək lazımdır. İslahat o halda olur ki, ümumiyyətlə, millət azad olur. Ondan sonra, dövlətini qurur. Biz bəzən deyirik ki, siyasi mübarizə var. Hesab edirəm ki, birinci milli mübarizədir. Öncə millət azad olmalıdır, ölkə xarici ekspansiyadan azad olmalıdır, açıq, gizli imperilizmdən, kolonializmdən azad olmalıdır. Ondan sonra, orada partiyalar olar, dövlət yaranır. Yəni öncə, müstəqil olursan, suverenliyini təmin edirsən, daxili, xarici siyasəti artıq özün müəyyən edirsən. Ondan sonra, siyasi proseslər başlanır, hakimiyyət uğrunda proses başlanır, islahatlar başlayır. Yəni bunu etmək üçün o suverenlik təmin olunmalıdır. Məncə, indi həmin suverenliyin tam təmin edilməsi savaşı gedir. Mən baş verən hadisələrə böyük mənada bu savaşın bir tərkib hissəsi kimi baxıram.

- Əli bəy, fikirlərinizdən belə çıxır ki, biz millət, dövlət olaraq hələ də işğal altındayıq...

- Qismən deyək. Yəni, məsələn, bu gün Afrikada Fransanın gizli koloniyası var. Afrika xalqları yavaş-yavaş qurtulur, Fransanı qovur. Eyni şey də post-sovet məkanına aiddir. Post-sovet məkanında da Rusiyanın açıq və gizli təsiri olub, idarəetmədə payı olub. Hər halda, mexanizmləri olub, sözü keçib. Bu gün Türkmənistana da baxsaq, eyni şeydir. Bu gün Moldaviyaya da baxsaq, eyni şeydir. Bu gün Ukraynada nə baş verir? Ukraynada Rusiya özünə bağlı adamların hakimiyyətə gətirilməsini istəyir. Bunu təmin etməyə çalışdı, gücü çatmadı, açıq savaşa girdi. Yəni bu gün Ermənistanda, Gürcüstanda həmin proseslər gedir. Eyni şey də Azərbaycan üçün keçərlidir. Rusiya keçmiş Sovet məkanını idarə etməkdə davam edir. İndi o idarəetmənin faizi nə qədərdir, mən onu bilmirəm. Amma hesab edirəm ki, onların təsiri, adamları, şəbəkəsi var. İndi dövlətlər də çalışır, çabalayırlar ki, qurtulsunlar. Məsələn, Paşinyan bu gün çalışır ki, Rusiyanı təmizləsin. Rusiya çalışır ki, Paşinyanı yıxsın, yenə orada hakimiyyətə öz adamlarını gətirsin. İndi Gürcüstanda bir proses gedir. Biz onun fərqindəyik. Ən azı gürcü xalqı indiki hakimiyyətlə mücadilə halındadır. Yəni orada müxalifət hesab edir ki, hakimiyyət gizli şəkildə Rusiyaya bağlıdır. Düzdür, onlar indi onu qəbul etmirlər, başqa cür dəyərləndirirlər.

Rusiyanın təsiri var. Ən azı bu imperiyanın bizim üzərimizdə keçmişi var. 200 il ərzində buranı idarə edib, müstəmləkəsi olub. İndi birdən-birə bu müstəmləkəni əlindən buraxmaq istəmir. Bir hissəsini buraxanda, bir hissəsini saxlamaq istəyir. Hansısa məqamlardan əli çıxanda, hansısa məqamda ilişib qalmaq istəyir. Yəni budur. Hələ də təəssüf ki, dünyada kolonializm, imperiya adları var. Məsələn, deyirlər ki, dünya beş imperiya arasında bölünüb və idarə olunur. İndi imperiyalardan qurtulmaq prosesi, məncə, Azərbaycanda bu formada təzahur edir.

- İmperiyadan qurtulmaq demişkən, Milli Məclisdə dünən (srağagün – red.) Azərbaycan dili ilə bağlı konfrans keçirilib. Bir neçə ziyalı da həmin konfransa qatılıb. Ölkədə rus dilinin geniş yayılması qeyd etdiyiniz bu kolonialist siyasətdən uzaqlaşmağa imkan verirmi?

- Əlbəttə, imperiya gələndə neynir - dilini, oz siyasətini oturdur və dəyərlərini, əxlaqını yayır. Yəni cəmiyyəti yalnız ordu, süngü ilə idarə etmək çətindir. Bir formada “ölkənin mətbəxi”nə soxulur və sonradan yumşaq güc aləti kimi ondan istifadə edir. Rus dili də imperiyanın bir yumşaq güc alətidir və çox təəssüf ki, kifayət qədər ciddi təsir imkanlarına sahibdir və gənclərimizin, məktəblərimizin, ümumiyyətlə, təhsil sistemimizin əhəmiyyətli bir hissəsində bu dil bu və ya digər formada Rusiyanın maraqlarına xidmət edir. Dediyim kimi, imperiyanın bir siyasi aləti kimi çıxış edir. Əlbəttə, onu zəiflətəmək və bu formada digər sahələrdə onun tətbiqini məhdudlaşdırmaq həmin o kolonializmin alətlərini zəiflətmək deməkdir. Məncə, bu doğru bir istiqamətdir və bunun edilməsi olduqca vacibdir.

- Sizcə, “Ramiz Mehdiyev işi” çərçivəsində müxalif cameə ilə bağlı danışılanlar nə dərəcədə həqiqətə uyğundur?

-Bilmirəm. Bunu təsdiq etmək və yaxud inkar etmək çox çətindir. Yəqin ki, istintaqın nəticələrini gözləmək lazımdır. Subyektiv olaraq, mən nəsə düşünürəm ki, bəlkə belə deyil. Amma yenə də həqiqəti bilmirəm. Əfsus ki, neokolonializm ikinci dünya müharibəsinə qədərki kolonializmdən fərqli olaraq gizli həyata keçirilir. Bunlar gizli şəbəkələşirlər, siyasi institutların içinə nüfuz edirlər. Ona görə də bilmirsən ki, gerçəkdən bunun haradan mexanizmi var. Burada ən doğrusu odur ki, istintaqın nəticəsini gözləyirsən. Yəqin enində-sonunda istintaq aydınlaşdıracaq ki, bu proseslərdə daha hansı institutlar var, yaxud yoxdur. Bunun gerçək, yaxud şər olduğu yəqin ki, istintaqın nəticəsində bilinəcək.

-Əli bəy, qeyd etdiniz ki, bu şəbəkənin iqtisadi sektorda da bir hissəsi var. Bu şəxslərin əhalinin sosial durumuna birbaşa təsiri varmı?

-Yəqin ki. Bilirsiniz ki, bizdə monopoliyalar var və iqtisadiyyatın zəiflədilməsinə də ən ciddi maneçiliyi törədənlər həmin monopoliyalardır. Monopoliyaların böyük əksəriyyəti də elə kolonialistlərin bir şəbəkəsidir. Aydın məsələdir ki, Rusiyanın çox ciddi təsir imkanlarından biri iqtisadi mexanizmlərə sahib olmaqdır. Düzdür, yenə sübutlarımız, dəlillərimiz yoxdur, amma məntiqlə düşünürsən ki, ölkə zəngin ölkədir, təbii resurslarımız zəngindir, amma ölkədə əhali kasıbdır, sosial problemlər var... Nə ilə bağlıdır? Yəni normalda Azərbaycan dövləti bu mexanizmlərə sahib olsa, maraqlı olmalıdır ki, əhalisini yedirsin, dolandırsın, əhali məmnun olsun, uşaqpulu versin, yüksək maaş versin. Niyə verməsin? Deməli, bu, Azərbaycan dövləti deyil. Deməli, bu, kolonial alətlərdir. Bu iqtisadi şəbəklərdir də, həmin o imperiyaya bağlı olan şəbəkələrdir və nə əldə edirlərsə, sümürüb aparırlar. Sanki çapıb, talayırlar. Xalqa da vermirlər, yəqin dövlətə də vermirlər. Ola bilsin ki, dövlətə bağlı kimi görsənirlər, yanında görsənirlər, amma bu da bir mexanizmdir. Mən əminəm ki, həmin o şirkətlər həmin o müstəmləkəni sümürgə kimi sorurlar və ona görə, bu sıxıntılar var. Düşünürəm ki, növbəti mərhələdə həmin o şəbəkələrin də neytrallaşması, aradan qaldırılması olmalıdır. Xüsusilə orta və xırda sahibkarlığı inkişaf etdirmək lazımdır. Bütün dünyada dövlətin, millətin zənginləşmə, normal yaşama, normal sosial təminat mexanizmi budur. Yəni bu gün burada orta və xırda sahibkarlıq sıxışdırılırsa, deməli, bu milli maraqlara, dövlət maraqlarına xidmət etmir. Bu, üçüncü qüvvəyə xidmət edir. Kimə? Həmin imperiyaya xidmət edir ki, əhalini sıxsın, kasıb saxlasın, sosial problemlər yaransın. Onda da xalq dövləti görür. Fakt bunlar arxada gizlənib, axı, görünmürlər. Xalq bu sıxıntıları dövlətdən, hakimiyyətdən bilir. Amma mən əminəm ki, bunu dövlət etmir, elə həmin o imperiyanın buradakı uzantıları edir. Yəqin iqtisadi şəbəkələr də bu işləri ələ keçirib. Təbii ki, imkan olduqca o mexanizmləri aradan qaldırmaq lazımdır. Mən düşünürəm ki, dövlət mütləq onların üzərinə getməlidir. Yəni “5-ci kolon”a qarşı aparılan bu işin bir istiqaməti də onları tutmalıdır.

CAVİD